Κατακρημνίζεται χρόνο με τον χρόνο η ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα
Στην τελευταία θέση της Ευρώπης –38 θέσεις πιο χαμηλά από πέρυσι– διολίσθησε η Ελλάδα φέτος στον Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου που δημοσιεύεται επί 20 συναπτά έτη από τη διεθνή οργάνωση «Δημοσιογράφοι Χωρίς ΣύνοραHomepage | RSF» (ΔΧΣ). Ο Δείκτης του 2022Classement | RSF δημοσιεύτηκε σήμερα 3 Μαΐου, ημέρα της Ελευθερίας του Τύπου.
Σε σύνολο 180 χωρών που περιλαμβάνει ο Δείκτης, η χώρα μας βρίσκεται στην 108η θέση με την κατάσταση της ελευθερίας του Τύπου εντός συνόρων να χαρακτηρίζεται ως «προβληματική». Εκτός ηπείρου και Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε καλύτερη θέση από εμάς (βάσει βαθμολογίας) βρίσκονται χώρες όπως η Κόστα Ρίκα (στην πρώτη δεκάδα), η Ταϊβάν, η Ουρουγουάη, η Αρμενία, η Βόρεια Μακεδονία και η Αλβανία.
Το 2002 (πρώτη χρονιά του δείκτη) η Ελλάδα ήταν στη 19η θέση. Ωστόσο όπως επισημαίνει στο inside story o Πάβολ Σζάλαϊ, επικεφαλής στους ΔΧΣ για την περιοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Βαλκανίων, «είναι πολύ δύσκολο να συγκρίνουμε την τρέχουσα κατάταξη της Ελλάδας με την κατάταξη που έγινε πριν από πολύ καιρό, καθώς άλλαξε η μεθοδολογία όπως και ο αριθμός των χωρών που συμμετέχουν. Είναι επίσης σημαντικό να ληφθεί υπόψη ότι η κατάταξη μιας χώρας εξαρτάται και από την κατάταξη άλλων χωρών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι σημαντικό να ελέγχει κανείς τη βαθμολογία της χώρας. Τέλος, ακόμη και η σύγκριση μεταξύ της βαθμολογίας και της κατάταξης το 2022 με το 2021 πρέπει να είναι προσεκτική, δεδομένης της αναθεωρημένης μεθοδολογίας του δείκτη του 2022. Σε κάθε περίπτωση, η πτώση της Ελλάδας στον Δείκτη της Ελευθερίας του Τύπου το 2022 δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο με την αλλαγή μεθοδολογίας».
Ρωτήσαμε στην πρόσφατη ιστορία του Δείκτη ποιες άλλες χώρες έχουν πέσει τόσο πολύ στη βαθμολογία και στην κατάταξη όσο η Ελλάδα. «Μια ματιά στις εκδόσεις του Δείκτη τα τελευταία χρόνια μας δείχνει ότι οι ευρωπαϊκές χώρες που έχουν πέσει σημαντικά είναι εκείνες όπου έχουν δολοφονηθεί δημοσιογράφοι (Σλοβακία, Μάλτα, Ολλανδία) ή χώρες όπου οι κυβερνήσεις λαμβάνουν μέτρα σκοπίμως με στόχο τον περιορισμό της ελευθερίας του Τύπου (Ουγγαρία, Πολωνία)» απάντησε ο κ. Σζάλαϊ.
Ο σκοπός του Παγκόσμιου Δείκτη για την Ελευθερία του Τύπου είναι να συγκρίνει το επίπεδο ελευθερίας που απολαμβάνουν οι δημοσιογράφοι και τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης σε 180 χώρες και περιοχές ανά τον κόσμο. Αυτή η σύγκριση βασίζεται στον ορισμό που διαμόρφωσε η διεθνής δημοσιογραφική οργάνωση από κοινού με μία επιτροπή ειδικών, όταν ανέπτυξαν τη νέα μεθοδολογία που θα χρησιμοποιείται από φέτος και στο εξής:
«Η ελευθερία του Τύπου ορίζεται ως η δυνατότητα των δημοσιογράφων ως άτομα και συλλογικά να επιλέγουν, να παράγουν και να δημοσιοποιούν ειδήσεις που αφορούν το δημόσιο συμφέρον, ανεξάρτητα από πολιτικές, οικονομικές, νομικές και κοινωνικές παρεμβάσεις και χωρίς να απειλείται η σωματική και ψυχική τους ακεραιότητα».
rsf000_par7584585.jpg
Ο Δείκτης αποτελεί μια σύνοψη της κατάστασης που επικρατεί σε 180 χώρες και περιοχές κατά τη διάρκεια του ημερολογιακού έτους (Ιανουάριος-Δεκέμβριος) πριν από τη δημοσίευσή του. Ωστόσο, σκοπός είναι να θεωρείται μια ακριβής αντανάκλαση της κατάστασης κατά τη στιγμή της δημοσίευσης.
Επομένως, όταν η κατάσταση της ελευθερίας του Τύπου μεταβάλλεται δραματικά σε μια χώρα μεταξύ του τέλους του έτους αναφοράς και της δημοσίευσης του Δείκτη, τα δεδομένα ενημερώνονται για να ληφθούν υπόψη τα πιο πρόσφατα γεγονότα. Κάτι τέτοιο μπορεί να έχει να κάνει με έναν νέο πόλεμο, ένα πραξικόπημα, μια άνευ προηγουμένου ή πολύ ασυνήθιστη μεγάλη επίθεση κατά δημοσιογράφων ή την ξαφνική υιοθέτηση μιας ακραίας κατασταλτικής πολιτικής. Για τον Δείκτη του 2022 (2021 έτος αναφοράς), αυτή η εξαιρετική διαδικασία χρησιμοποιήθηκε σε τρεις χώρες: τη Ρωσία, την Ουκρανία και το Μάλι.
Ζητήσαμε από τον επικεφαλής των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα για την ΕΕ και τα Βαλκάνια Πάβολ Σζάλαϊ τη δική του ερμηνεία για την τόσο μεγάλη υποχώρηση της Ελλάδας στην παγκόσμια κατάταξη.
pavol.jpg
Κατά την άποψή του οι βασικοί λόγοι συνοψίζονται στους ακόλουθους:
«Η δολοφονία του Γιώργου Καραϊβάζ είναι μία από τις δύο δολοφονίες δημοσιογράφων στην ΕΕ πέρυσι και, ως εκ τούτου, σηματοδοτεί την επιστροφή των δολοφονιών δημοσιογράφων στην ΕΕ το 2021 (μετά τη δολοφονία της Λάιρα ΜακΚιLyra McKee το 2019 και του Γιάν ΚούτσιακMurder of Ján Kuciak το 2018). Η δολοφονία ενός δημοσιογράφου είναι μια ακραία μορφή λογοκρισίας (όπως είπε ο ιρλανδός συγγραφέας Τζορτζ Μπέρναρντ Σω) που απειλεί κι άλλους δημοσιογράφους μέσω της αυτολογοκρισίας. Η βαρύτητα της υπόθεσης του Γιώργου Καραϊβάζ επιδεινώνεται περαιτέρω από το γεγονός ότι η έρευνα στερείται στοιχειώδους διαφάνειας και φαίνεται να μπλοκάρεται, παρά τις υποσχέσεις της κυβέρνησης για ταχύτητα. Ωστόσο, ο κατάλογος των θεμάτων της ελευθερίας του Τύπου στην Ελλάδα –που κατατάσσεται πλέον στην 108η θέση του Δείκτη, τελευταία στην ΕΕ και χαμηλότερη από οποιαδήποτε χώρα των Βαλκανίων– είναι δυστυχώς πολύ μακρύς. Τα άλλα θέματα περιλαμβάνουν απειλές σε δημοσιογράφους από οργανωμένο έγκλημα, παρακολούθηση δημοσιογράφωνΥπόθεση παρακολούθησης Κουκάκη: Το κράτος ξέρει (όπως η περίπτωσηΕχθρός του Κράτους: Αποδεικνύουμε ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη παρακολουθούσε τον δημοσιογράφο Θανάση Κουκάκη | Reporters United του Θανάση Κουκάκη) και δικαστικές αμφισβητήσεις (δίωξη του Κώστα Βαξεβάνη στην υπόθεση Novartis), αδιαφανή και άδικη διανομή του δημόσιου κονδυλίου στα ΜΜΕ (για παράδειγμα κατά την πανδημία της Covid-19), νομοθεσία που ποινικοποιεί τη διάδοση ψεύτικων ειδήσεων, αστυνομική βία και αυθαίρετες συλλήψεις δημοσιογράφων, επιθέσεις κατά δημοσιογράφων και μέσων ενημέρωσης που θεωρούνται ότι υποστηρίζουν την κυβέρνηση, έλλειψη ανεξαρτησίας των δημοσίων μέσων ενημέρωσης, λεκτικές επιθέσεις, SLAPP. Το πρόβλημα δεν είναι μόνο η ανικανότητα των ελληνικών αρχών να προστατεύσουν τους δημοσιογράφους, αλλά και αυτό που φαίνεται ως σκόπιμη βούλησή τους να καταστείλουν την ελευθερία του Τύπου. Γι' αυτό η κατάσταση στην Ελλάδα μπορεί να συγκριθεί με αυτή στην Ουγγαρία του Βίκτορ Όρμπαν. Η προσέγγιση των ελληνικών αρχών για την ελευθερία του Τύπου έρχεται σε πλήρη αντίθεση με εκείνες που υπάρχουν σε άλλες χώρες της ΕΕ όπου δολοφονήθηκαν δημοσιογράφοι: την Ολλανδία, τη Σλοβακία ή ακόμα και τη σημερινή Μάλτα».
Η κατάταξη της κάθε χώρας/περιοχής γίνεται σε κλίμακα από το 1 έως το 100, με 100 να είναι το καλύτερο δυνατό σκορ (το υψηλότερο δυνατό επίπεδο ελευθερίας του Τύπου) και μηδέν το χειρότερο.
Η βαθμολόγηση βασίζεται σε δύο παραμέτρους:
- Στην ποσοτική καταγραφή περιστατικών καταχρηστικής συμπεριφοράς εις βάρος δημοσιογράφων σχετικά με τη δουλειά τους και εναντίον ΜΜΕ
- Σε μία ποιοτική ανάλυση της κατάστασης που επικρατεί σε κάθε χώρα με βάση τις απαντήσεις που δίνουν ειδικοί στο χώρο του Τύπου (συμπεριλαμβανομένων δημοσιογράφων, ερευνητών, ακαδημαϊκών και υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων) σε ένα ερωτηματολόγιο των ΔΧΣ, που είναι διαθέσιμο σε 23 γλώσσες. Στη λίστα των παραληπτών του ερωτηματολογίου συγκαταλέγεται και η δική μας Μαργαρίτα Μιχελάκου.
Στη συνέχεια ο παγκόσμιος χάρτης χωρίζεται σε πέντε χρώματα ανάλογα με την κατάταξη της κάθε χώρας. Με πράσινο χρωματίζονται οι χώρες με την καλύτερη βαθμολογία (85-100 βαθμούς), με κίτρινο αυτές που βρίσκονται σε ικανοποιητικό επίπεδο (70-85 βαθμοί), με ανοικτό πορτοκαλί εκείνες όπου η ελευθερία του Τύπου είναι προβληματική, κατηγορία στην οποία ανήκει και η Ελλάδα (55-70 βαθμοί), με σκούρο πορτοκαλί εκεί όπου εντοπίζονται δυσκολίες (40-55 βαθμοί) και τέλος με κόκκινο οι χώρες και οι περιοχές όπου υπάρχουν πολύ σοβαρά εμπόδια και περιορισμοί στην ελευθερία του Τύπου.
Στην αμέσως χειρότερη κατηγορία από την Ελλάδα βρίσκονται χώρες όπως το Κατάρ, η Ιορδανία, η Νιγηρία και το Σουδάν και στο απόλυτο κόκκινο συναντάμε τη Λευκορωσία, τη Ρωσία, το Αφγανιστάν, τη Σαουδική Αραβία, την Αίγυπτο, την Κούβα και τελευταία τη Βόρεια Κορέα (με σκορ μόλις 13,92).
Οι 117 ερωτήσεις στις οποίες βασίζεται η ποιοτική ανάλυση χωρίζονται σε πέντε πεδία:
- Πολιτικό
- Νομικό
- Οικονομικό
- Κοινωνικό και πολιτιστικό
- Θέματα ασφαλείας
stigmiotypo_2022-05-03_11.09.40_pm.png
Μεταξύ άλλων σκοπός αυτών των ερωτήσεων είναι να προσδιοριστεί ο βαθμός υποστήριξης και σεβασμού της ανεξαρτησίας των μέσων ενημέρωσης έναντι της πίεσης από το κράτος ή άλλους πολιτικούς παράγοντες, η ικανότητα πρόσβασης σε πληροφορίες χωρίς διακρίσεις μεταξύ δημοσιογράφων και οι οικονομικοί περιορισμοί που σχετίζονται με τους διαφημιζόμενους ή με τους ιδιοκτήτες των ΜΜΕ, οι οποίοι προσπαθούν να προωθήσουν ή να προασπιστούν τα δικά τους επιχειρηματικά συμφέροντα.
Η βαθμολογία της Ελλάδας στα επιμέρους πεδία είναι από προβληματική έως πολύ κακή. Η καλύτερη βαθμολογία (69,54) είναι στην αξιολόγηση του νομικού πλαισίου, ακολουθεί η αξιολόγηση του κοινωνικού και πολιτιστικού πλαισίου (65,36), το πολιτικό πλαίσιο (60,50), το πλαίσιο ασφαλείας (44,10) και τελευταία έρχεται η αξιολόγηση για το οικονομικό πλαίσιο, με τις πιέσεις που ασκούνται σε δημοσιογράφους και ΜΜΕ σε αυτό το πεδίο να θεωρούνται από τους ερωτούμενους ως πολύ σοβαρές (38,13).
..................................................................................................................................................................
Η ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΤΗΣ ΤΣΙΜΠΟΓΙΑΝΝΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΣ, Δ/ΝΤΡΙΑΣ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΦΟΡΕΑ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ ΚΑΙ ΥΠΟΨΗΦΙΑ ΒΟΥΛΕΥΤΗΣ Α ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΣΤΟΝ ΔΕΙΚΤΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΤΟΥ ΤΥΠΟΥ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ 2021.